Miphun Alianngan Tertu cu Dinnak Asi

Miphun Alianngan Terter cu Dinnak Asi

Salai Ram Hlei Thang

Ahmasa bik ah hibantuk in caanṭha akan petu kan Pathian amin thangṭha ko seh. Thawngṭha aa hrawm mi nu le pa, u le nau nan dihlak cungah kaa lawm. Ahlei in caan aa ka petu caan tlaitu upate cungah kaa lawm ti hun chim chih ka duh.  

Tu chun kan zate kan ruahṭi dingah kaa thim mi Baibal Cang cu Phungtlukbia 14: 34 asi. Kan rel lai: “Miphun Alianngan tertu cu Dinnak asi. Sualnak cu zei miphun capohah ningzahnak asi”. Bawipa nih abiathiang athar in thlawchuak kan pek piak ko seh. “Miphun Alianngan tertu cu Dinnak asi ” ti tlangtaar in thazaang lakṭhan hna uhsih.

Laimi hi kan mah tein Khrihfa miphun tiah aa ruat i aa komi kan si. Khrihfa sinak hi kan miphun sinak langhternak caaah ahmangmi asiloah hman aduhmi kan si. Asiah Lairam hi Aliangan maw? ti hi biahalnak ṭha ngaingai pakhat asi. Zeiruang tiah Khrihfa mi cu Khrih cawnpiaknak azul mi an si i Khirh nih cun dinnak le dawtnak kha acawmpiak. Bialehnak kan kal hlanah Lianngannak asiloah Ram Lianngan kan timi cu teh zeidah asi kun ti hi vun iruah ta hna uhsih.

Ram lianngan na timi hi zeibantuk ram zeibantuk sinak aa ngeihmi hna dah an si?

Mi tampi nih ram lianngan an timi hi ralkap ṭhawng angei mi, chawva hlawnthil tampi angeimi, fimthiamnak leiah asangmi tibantuk pawl kha an si tawn. American caṭial pawl nih lianngannak kong an ṭial pohah American(USA) ram lianngan tiah an ṭial peng. Singapore nu nih atimi cu “ram lianngan kan timi cu ralkap maw rumnak ah tampi angei mi si lo in midang caah zei tluk dah aṭhathnem ti tu in tah asi”ati ve. Azeipoh asiah Ram lianngan siloah Miphun lianngan si cu duh cio dih asi. Mi va cheuhbauh khawhnak ding ahcun ngeihmi kan ngeih ahau. I Baibal kan zoh tikah Pathian nih thluachuahnak apek mi pohpoh nih rumnak le minṭha an hmu zungzal ti kan hmuh. Job tuanbia kan zoh ahcun dawhnak tiang kha Pathian tlhuachuah an si ti kha fiang tein kan hmuh.

Vawitampi kan theih tawnmi bia cu Vawlei thluachuah Van thluachuah ti hi asi. Micheukhat nih cun rumnak, fimthiamnak tibantuk pawl khi Vawlei thluachuah tiah an ti i Pathian sinin arami asi ti an philh tawn. Lianngannak, rumnak, minthannak kan timi pawl hi Pathian thluachuah lawngte an si. Cucu Baibal chungah fiang tein kan hmuh khawh. Pathian nih Abaraham akawh lio ah bia akamh. “ Na pa inn kha chuahtak… Miphun lianngan ah kan ser lai, thluachuah kan pek lai i na min kan than ter lai..” tiah Pathian nih Abaraham cu bia akamh (Gen.12:1-3). Hikahin langhter le chim duhmi cu Lianngannak hna hi Pathian thluachuah asi ti hi asi. Cuca cun pei Jesuh Khrihnih kei cu nunnak kha an hmuh i duhdim tein an hmuhnak hnga ka ra ati cu. Pathian nih Abaraham cu Miphun lianngan ah kan ser lai ati. Miphun alianngan tertu cu Dinnak lawng asi tiah baibal nih ati tthan. Cu caah Miphun lianngan sinak ding ahcun dinnak kan tuah ahau i ding thluknak ram chungah alen ahau.

Dinnak cu Zeidah asi?  Dinnak asiloah dingthluknak kan ti mi cuteh zeidah asi? Midingfel kan timi hna cu nangkchia an si ahcun Sunday School ṭha tein akai mi, nulepa, saya, saymah te chimh angai mi. Upa si ahcun, Biakinn hmaan tein apanhmi, thawhlawm ttha tein ape mi cheura cheukhat ding tein achiami tibantuk pawl khi an si. Phun dang in kan chim ahcun Dinak kan timi hi Hrintthannak tizong in ti khawh asi. Dinnak tuah asilohah dingthluknak kan timi cu Hrintthan nun kan ti mi khi asi. Laimi chungah hrintthan kan hmuh ning hi teh zei tindah asi ti hi ruah awk ngaingai asi ve cang. Alaam lomi, holhtheih lo aholh lomi hna khi mi hrintthan lo tiah kan ruat hna maw? A laam kho deuh mi rawl aul kho deuhmi pawl khi mi piangthar taktak cu an si ko lo maw? Hrintthan asiloah dinnak cu Pathian duhnak tuah kha asi. Cu Pathianduh nak cu zeidah asi? Amah thangtthat: thangtthtnak hla sak, thangtthatnak ah laam, rawl ulh tntk an si ko lo maw?? Dinnak taktak kan timi cu zeidah asi?

Dinnak ti biafang hi Biaknak lawngah si lo in Ramkhel lei zongah an chim i an herh bikmi biafang asi. Zei ruangah tthancho hngatluk in an tthancho lo ti biahal tikah dinlonak ruangah/ nun-zia rawhnak ruangah ti asi zungzal. Cu dinnak cu an kawl cio. Ram ṭhangcho ngai arak si mi Greek ramah mifim asimi Socrates nih hitihin bia arak hal, “Dingthluknak kan ti mi asullam cu zeidah asi?  Polemarchus nih dingthluknak timi cu “ hawi le bawmh izuam i ral hliamh ding ithim” asi ati. Socarates alung atling lo. Mirumfel asi mi Cephalus nih dingthluknak kan timi cu “ pathian le midang  cungah an itlak mi pek hna” asi ati ve. Nangteh hihi na tlinh maw? Thangtthat awk atlak mi Pathian na thangtthat maw? upat awk asi mi upat na pe hna maw?  Dawt awk asimi na nupi/na va  na daw maw? Cucu na tuah loahcun Pathian cungah, na nupi/na va cungah ding na thlu lo tinak asi. Ephisa 6: 1-4 ah Paul nih nu le pa upat ding akan fial. Nu le pa kan upat hna lo ahcun nu le pa cungah ding kan thlu lo tinak asi. Nan nu le nan pa bia ngai hna uh ati mi ahcun nu le pa hna na fa nih na bia an ngei ding mi kha kuak va caw ti hna asi sual maw, khaini va caw ti hna asi sual maw? ṭha tein kan ruah ṭhan aherh cang. Cu lawng si lo “Nu le Pa hna nan fa le kha an thin hung she tiah ti hna hlah uh. Khrihfa nunzia le cawnpiaknak he tu khan ṭhan ter hna uh”. Laimi nih hi ka zawn te hi kan nganh tuk rua tiah ka hmuh. Nu le Pa tampi cu cawnpiak an hmang lo, chimhhrin zong an hmang lo i fale saduh thah pi hmanh an hmang lo. Thil palh tuah sualah sik le caak lawnglawng an hmang i ahlei in ngaihchia ngai asi mi cu vuak/velh an hmang. Kan baibal nih akan cawnpiak mi he cun aa kalh ngaingai cang. Na fale cungah ding na thlu maw? Khrihfa na sinak cungah teh ding na thlu maw?

Nu le pa nih fale cawnpiak thiam hi abiapi tuk hringhran. Ahlei in nu le pa le fale karah ihawikomhnak hi Laimi nih kan herh tuk mi asi. Mitam pi cu fale nih aṭih in ṭihmi kan um. Nu le pa le fale hi bia tam deuh iruah kan herh. Saduh kan thah ṭi aherh. “Zaleenak hi aherh tuk, zeititiah zaleenak tang lawnglawngah ngakchia cu akokek sining in aṭhang kho” tiah Neill ni ati. Kan fale hi zaleenak kan pe hna maw? Azaleen mi inn chungkhar, fale caah kan inn hi zaleennak hmun asi maw? Asiloah thonginn bantuk asi sual maw? Kan fale nih an duh mi poh an chim ngam maw? Dai ko ngakchia fafa nih/ nu fafa nih tiah zaleenak khamnak hmun asi sual maw? Na fa kha Pathian nih aser ning, Pathian muisam keng asinak akokek sining in na ṭhan ter lo asi ahcun nafa cungah ding athlu lomi na si hnga. Mah chungchuak fa cung hmanhah ding na thluk khawh loahcun midang cung chinchin ahcun dingthluk khawh asi hnga maw?

Socrates aa lung si rih ṭhiamthiam lo. Thrasymachus nih aa thawh ve i “ dik” asiloah “hmaan” i aduhnak cu “aṭhawng deuhmi paṭi duhnak tuah” asi ati ve. Na duhnak kaa fiang lo tiah Socartes nih aleh. Na thei lo maw, kan chim ne lai tiah Thrasymachus nih abia cu athok. Ram pakhat cu zaangkhawn uktu nih auk hnga, silo zaukphung in uk asi hnga, siloah Mitlawm uknak in uk asi hnga. Si. Aw Mah uktu kha aṭhawng bik an si zungzal. Um. Si aṭha, zeibantuk asi hmanhah upadi pawl cu uktuk paṭṭi duhnak in ser an si. Zaukphung uknak nih zaukphung upadi, Zaangkhawm uktu nih zaangkhawn Upadi tibantuk in upadi cu ser an si. Mah upadi sernak khan an ukmi pawl nih an (uktu) duhnak zulh kha “Dik/hmaan” tiah asullam an feianter i pakhatkhat nih an buar sual ahcun “ Palhnak atuah tu” tiah dan an tat hna. Mah cacun “dik/ hmaan” cu khuazei poh ah aa khat peng i Dik/hmaan cu Paṭi ṭhawng deuh duhnak tuah asi.  Si “dik” cu duhnak he aa pehtlai na ti i ka lung atling na in “ aṭhawng deuh paṭi duhnak” tiah na chap i kaa fiang ti lo tiah Socrates nih aleh ṭhan. Ka tuak ahau. Tuak ko. Um ka tuak lai. Nawl ngeitu hna nawl ngaih cu adik na ti ko lo maw? Si adik ka ti.

Nawl ngei tu hna an nawl kan ngai maw? Kan khua ah khua bawi te bia kan ngai maw? Mei duah hlah uh an ti ah mei kan duah maw? Khua chung ah vok thlah an khap nain vok kan tlah maw? 1Peter 2: 13-17. zong nih uktu hna nawl zulh an kan fial. Nngatliah an khap lioah nga kan tlai maw? Nnga sii hna kan thla sual maw? Athli tein thingah i zuar hna kan hmang maw? Kan umnak Ram i an phung kan zul maw?

Socrates nih abia apeh. Atlingmi Uknak phun aum maw asiloah palhnak atuah khomi an si ko lo maw? Asi, apalh khomi an si ko. Upadi an ser lio ah ttha tein siloah palh ngai in an tuah khawh. Asinain zei bantuk upadi an tuah hmanhah ukmi pawl nih an zulh cu thil dik an tuah asi ko lo maw? Asi, dinnak an tuah asi ko. Asi ahcun uktu i an duhnak tuah lo zong ahmaan i uktu pawl dunak tuah zong ahmaan tinak asi. Zeidah na chim duh tiah Thrasymachus nih avun hal. Socrates nih asi na chim cang kha. Nain zoh tthan ko uh sih. Uktu pawl nih upadi an ser lio ah palhnak an tuah kho na ti kolo maw? Asi ka ti ko. Aṭha upadi an ser lio ah an lungduhnak palh in upadi an tuah kho, an duhnak asi lomi zong upadi ah arak cang kho, asinain mipi nih upadi an sermi poh an zulh kkha adik asi ko lo maw? Asi tiah ka ruah ko. Aṭha, mah asullam cu uktu pawl/ aṭhawng deuhmi paṭi duhnak tuah lo zong adik ko tinak asi. Hi an biaruahnak ah fiang ngai in kan hmuh mi cu Nawl ngei tu pawl an duhnak tuah poh kha dinnak tuah asi lo ti kha asi.

Thrasymachus nih aa thawh tthan i, Sibawi nih mizaw athlop aa palh sual ruang men ah sibawi tiah kawh awk atlak lo kan ti lai maw? Kanan thiam mi nih aphi aa palh ruang ah Kanan thiam tiah kawh phu asi lo kan ti lai maw? avun ti. Socrates nih athawh ve i sibawi thiamnak nih cun mizaw bawmh khawhnak thiamnak kha acawn. Sibawi rian cu phaisa kawl si lo in athiamnak kha mizaw pum cungah hman awk tu asi. Mah bantuk cun uknak pawl zong an si. Aho uktu hmanh nih anmah duhnak lawng an cawng lo a ukmi hna an ṭhatnak zoh tu in bia an chim i an rel tiah aleh ṭhan.  Zokhenh cawnpiak tu na ngei maw Socrates? Ziah mah bia cu na ka hal ka biahalnak tu ka let law aṭha deuh lai lo maw? Araung cu tukhal sining ngal kho tiang hmanh an cawnpiak lo. Zeitindah tukhal nih tu pawl duhnak acawn i amah miaknak siloah abawipa miaknak ca tuak lo in acawngh hna le athau ter hna  tiah na ruah khawh. Cuticun ramkhelrian zongah uktu taktak nihcun amipi pawl kha tu bantuk te in ahmuh hna,  zeihmanh tuak lo in atu pawl sin in zeibantuk miaknak dah ka hmuh lai ti lawng kha chun zan in atuak ti zong na hngal lo. “Dik/hmaan” ticu mi pakhatkhat caah aṭha mi asi i  nawl azultu mipi thap in miṭhawng deuh uktu asimi hna duhnak tuah cu “dingthluk” asi ti hmanh na thei lo i “Dingthluknak” le “Dinlonak”  sullam na kawlmi he cun naa hlat tuk rih.

Si Thrsymachus atu tukhal sining na langhter mi kha  sathat bantuk in phaisa ahmu lai bang amah ca si lo in market caah aturun kha ṭha te rawl pek hna i acawngh hna asi ko lo maw? Tukhal i arian bik cu amah zohkhenhnak tang  i aum mi ṭha tein cawnghramh kha si. Mah tlaihtleng kan zulh ahcun zeibantuk lei i nawlngeitu si zong ah akut tang um pawl ṭha tein zohkhenh kah an sining biapibik asi. Thiamnak dangdang ni ṭhatnak an chuahpi mi aa dang cio. Si bawi nih damnak, kutzung thianmnak nih inn tibantuk in ṭhatnak an chuahpi mi aa dang. Khah tahchunhnak ah hibantuk thiamnak angei mi hi nihlawh pek lo in um hna seh lawh amah caah miaknak aum lai maw? Um hlah. Asiah zeihmanh lo in aṭuan asiahcun mizei ca hmanhah ṭhatnak atuah lo tinak maw asi? Asi lo, ṭhatnak atuah ko tiah ka ruah. Aṭha Thrassymachus, atu cu afiang cang. Zeibantuk thiamnak asiloah nawlngeinak hmanhnih amah ca ṭhatnak/miaknak lawng achuah lo. Kan chim cang bantuk khan miṭhawngdeuh duhnak siloin  amipi hna- mider deuh duhnak tu kha acawn.

Ka hin kan hmuh mi cu Uknak hna asiloah Nawlngeihnak hna hi mah pumpak miak nak ca siloin ukmi hna mipi duhnak tuah, mipi ca ṭhatnak chuapi tu ding tu asi kha si. Uktu nih cun amah ca ṭhatnak siloin mipi ca ṭhat nak tu kha atuah ding asi. Amah duhnak si lo in mipi duhnak tu kha azulh ding asi. Nawlngeihnak adotdot in aum mi chung ah kan nawlngeihnak cio kha kan kut tangah aum mi hna caah, mipi caah ṭhatnak achuapi tu siding in kan hman kha dingtlhuknak kan ti mi cu asi. Mipi duhnak tuah le mipi ca ṭhatnak chuahpi kha dingthluk kan timi cu asi. Ahohmanh amah zawn lawng aa ruat mi cu miding asi lo ti kha fiang tein kan hmuh.

Bia Donghnak

Dawtmi U le Nau hna Miphun lianngan kan si khawh nak ding ahcun Dinnak kan ṭanh aherh i kan ram ah Dingthluknak alen ahau. Khrihfa kan si kan tinak menmen, biakinn ah zarhchiar kan i pumhnak menmen in Miphun lianngan ah kan cang kho lai lo. Hika hin pumh le laam te hna abiapi lo tinak asi lo. Abiapi tuk thangṭhat awk asimi kan Pathian kan thangṭhat ding hrimhrim asi. Asinain thangṭhatnak lawnglawng in aza lo. Dinnak kan ngeih aherh. Amos 5 chungah kan hmuh mi cu “nan puai hna zong kha ka fih hna i nan  ipumhnak zongah kaa lawm lo,  nan raithawinak zong  ka cohlang lai lo,  nan hla aw zong ka theih ter ti hlah uh, .. Dingthluknak tu kha ti bang luang seh law Dinnak kha acat lomi tiva bang luang camcim ko seh” ti asi. Cuca ah Kan thinlung le kan nunnak ah dinnak aum ṭung lo ahcun kan tuahmi vial te pakpalawng men an si ko hnga. Bawipanih thangṭhat nak kan nun raithawinak lawng si lo in Dinnak tuah ding kha akan hal.

Adongnak leiah Miphun lianngan kan sikhawhnak dingah: Lianngannak cu Pahtian thluachuah asi ti kan ifian hmasa herh. Pathian kan thangṭhat aherh. Dawtnak kan ngeih aherh. Nu le va cung ah midang cung ah dawtnak kan ngeih aherh. James 2:8 chungah kan hmuh mi cu “na in pa kha nangmah bantuk in na dawt lai”ti mi nawlbia hi Cathiang ning tein na tlinh asi ah cun thilṭha na tuah asi ti asi. Fale kan cawnpiaknak hna ah ding kan thluk aherh. Zalenak tangah Khrihfa nun zia in kan cawnpiak hna abiapi tuk hringhran. Upadi kan upat i kan zulh ding abiapi ngaingai. Nawlngeihnak adotdot in aum mi chung ah kan nawlngeihnak cio kha kan kut tangah aum mi hna caah, mipi caah ṭhatnak achuapi tu siding in kan hman kha dingtlhuknak kan ti mi cu asi. Mipi duhnak tuah le mipi ca ṭhatnak chuahpi kha dingthluk kan timi cu asi. Ahohmanh amah zawn lawng aa ruat mi cu miding asi lo ti kha fiang tein kan hmuh. Uktu hna nih mipi zawn ruat in an rian an ṭuan aherh. Kan fimnak, kan thiamnak, kan rumnak, kan thil ti khawhnak vialte hi mipi caah ṭhatnak achuahpi tu si ding in kan hman hau. Keimah kan dawt hna bantuk in pakhat le pakhat rak i daw uh akan titu kan Bawipa Jesuh Khrih nawlbia kan zulh lawnglawngah kan bawi asimi Jesuh Khrih cungah ding kan thlu kho lai. Dinnak asiloah ah hrinṭhannak kan ti mi cu amah Pathian duhnak tuah kha asi i cucu vialte cu hitinhin afun “Bawipa na Pathian kha nalung chung diklak in na dawt lai i na innpa kha nangmah bantuk in na daw lai”.  Tnangṭhat hnga tluk in kan thangṭhat maw? Nitin kan nunnak ah dinnak kan ngei maw? Pathiang thangṭhatnak ah ding kan thlu maw? Kan ramah dingthluknak aleng maw? Miphun aliannganter tu cu Dinnak lawnglawng asi. Dingthluknak kha tiva bantuk in luanter uh law Dinnak kha acat lomi tiva bang luanter camcin uh. Dinnak kan ngeih khawh ciongak hnga le Khrihfa kan sinak ah ding athlumi kan si khawh nak hnga  caah kan biakmi kan Pathian nih athar in thluachuahnak kan pek piak ko she.

Carel tu pumpak cio cungah Pathain thluachuah um ko seh.

Lunglawmhnak nganpi he.

Salai Ram Hlei Thang.

....................................

Thawngṭha Chimtu Tuanbia Tawi: Nihin VFC ah Thawngṭha a kan chimtu Salai Ram Hlei Thang cu Congthia khuami Sayaci Than Ṭhum le Pi. Hram Iang hna i fa le rosung an ngeih mi hna 8 (pa 4 le nu 4) lakah ahniangbik a si. Salai Ram Hlei Thang cu 2006 kum ah Kalay University in B.Sc le, Serampore University/College tangah a um mi Mennonite Centenary Bible College, Hyderabad, India, in Bachelor of Divinity (B.D) a dih mi a si i, atu lioah cun Madra University, Chennai, India ah Political Science in M.A., a kai lio mi a si. Hibantuk in nihin zongah thawngṭha a kan chim kho caah a cungah VFC nih lunglawmhnak chimcawklo kan ngei i Pathian tu nih a sianginn kainak ah a thar in thluachuah pechin hram ko seh.